فرهنگ نام‌گذاری | دگراندیشی در نام‌گذاری فرزندان
اشاره: مساله نام گذاری فرزند یکی از نقاط برجسته فرهنگی است. این مساله تا آن حد مهم است که پیامبر اعظم(ص) یکی از حقوق سه گانه فرزند بر پدر را نام گذاری نیکو شمرده اند. امروزه با وجود نام های پرمخاطب مذهبی شاهد نام گذاری های عجیب و غریب برای فرزندان هستیم که نشان دهنده سه حالت است؛ ناآگاهی از معنای نام، ژست دگراندیشی و یا مقابله به تفکر دینی. این گفت و گو پیرامون مساله نام گذاری است که با هدف بررسی عوامل سه گانه ذکر شده ترتیب داده شده است.
به این منظور گفت و گویی پیرامون نام گذاری در خانواده از سوی خبرنگار خبرگزاری رسا با حجت الاسلام والمسلمین سیداحمد رهنمایی مدیر گروه علوم تربیتی موسسه امام خمینی (ره) و استاد حوزه و دانشگاه صورت گرفت که متن این گفت و گو در زیر تقدیم خوانندگان محترم می شود.
رسا ـ چه روحیه ای باعث می شود که نام گذاری در فرزندان شکل جدیدی به خود بگیرد؟ آیا از روی ناآگاهی است؟
این روحیه که می فرمایید در کشور ما و نه فقط در کشور ما بلکه در سطح عالم سابقه دارد. وقتی نگاه می کنید یک انگیزه هایی برای دگر اندیش بودن دارند. حالا در غرب هم که می روید می بینید و به خانواده هایی برخورد می کنید یک سری ملاحظات مثبتی نسبت به این طرف آب دارند و نسبت به فرهنگ های خودشان بیگانه هستند.
در واقع یک تمی هست در وجود خیلی از انسان هایی که به اصالت خودشان فکر نمی کنند، یعنی در مجموع، خودشان را هیچ می بینند، آن چیزی که خودشان دارند در وجود دیگران جستجو می کنند. به هرحال همان که می گفت: سال ها دل طلب جام جم از ما می کرد/ وآن چه خود داشت زبیگانه تمنا می کرد
من نگاه می کنم بسیاری از اسامی که ما داریم و اسامی مذهبی هست و نماد دینمان هست اینها مورد توجه بسیاری از افرادی که چندان توجهی به دین ما ندارند هست؛ اما اسم برایشان خیلی زیباست اسم محمد، علی، زهرا، فاطمه اینها چیزهایی است که در عالم دارد رواج پیدا می کند.
برخی اسامی ایرانی مثل دارا و سارا مثل بعضی از اسامی گل ها نظیر سوسن و نسرین و یاسمین و این جور اسم ها. نگاه می کنید می بینید که اینها در حد خودش معتبر است و در کشورهای دیگر مورد توجه قرار می گیرد. فکر می کنم همه اینها بار فرهنگی دارد و فعالیت هایی که در این صورت انجام می گیرد یا نگرفته است یا خیلی کم انجام گرفته است.
رسا ـ برای فرهنگ سازی باید چه کرد؟
اینجا بیشتر صدا و سیما باید نقشش را خوب ادا کند. الان نگاه کنید ستاره های سینمای ما غالبا اسامی دارند که برای مردم ما مفهوم نیست.
حتی بعضی از این اسامی هم ایرانی اصیل است. مثلا اسامی آویلا، آوینا اینها اسامی است که روی دختران گذاشته می شود آن وقت می پرسیم آوینا یعنی چه می گوید زلال و روشنی، می گوییم آویلا یعنی چه می گوید درخت پرطراوت که در یکی از استان های ایران سرسبز است.
نگاه می کنیم که وقتی افراد مشهور در جامعه می آیند، نماد فرهنگ ما می شوند، الگوی فرهنگی ما هستند حالا طرز پوششان به کنار، اصلا اسمشان هم مطرح می شود.
اینها در ذهنیت مردم جا می افتد ولو حالا این اسمی که این شخص دارد انتخاب نکنند؛ اما می گردند یک اسمی هم وزن آن که نشان بدهند این حالت، دگر اندیش بودنشان است بعضی این طوری هستند.
رسا ـ علل نام گذاری غریب چیست؟
بعضی‌ها به خاطر عنادی که در وجودشان است حالا یا نسبت به اسلام یا نسبت به بعضی از تحرکاتی که احیانا یک سلسله افراد و شخصیت های اسلامی دارند می خواهند به رغم آنها یک جوری اعتراض خودشان را نشان بدهند و اصطلاحا جنبه دگراندیشی ندارند و فقط جنبه اعتراض آمیز دارند. به نوعی می خواهند با اسم گذاری اعتراض خود را نشان دهند.
خوب ما این دودسته افراد را داریم. من به ذهنم می رسد که بایستی توجیه های کافی داشته باشیم. در مجموعه اداره ثبت احوال یک مجموعه قوانینی را وضع کردند. برای ثبت اسامی و یک سری اسامی را اصلا ثبت نمی کردند و دقت داشتند.
از آن طرف ببینید، - حالا اسامی مختلفی در ذهنم هست و مثال هایی که می زنم به عنوان نمونه عرض می کنم- مثلا اسم آتنا، آتنا در واقع نمادی از خدای آتن روم قدیم هست که حالا شهر آتن هم به همین نام نامیده شده است ولی الان رواج پیدا کرده است و در غرب هم هست.
یکی از دوستانی که تازه خداوند دختری به او داده بود گفتم اسمش چیست گفت گذاشتیم آتنا. گفتم این اسم را از کجا گرفتی؟ -حالا من می دانستم ریشه اش از کجاست ولی ببینید طرز نگرش چگونه است؟- گفت از ربنا آتنا گرفتیم!
گفتم این آن نیست. گفتم اصلا اگر بخواهی از این بگیری معنای دیگری می شود و درست نیست و در اسم دختر خیلی معنای جالبی ندارد. حتی بعضی ها را داریم که به این صورت است ولی در مجموع می بینید حالا یک اسمی گذاشته شده است و تصور می کند حالا این اسمی که گذاشته شده وجهه مذهبی و قرآنی دارد، به هرحال تا این حد هم مواجه بودیم.
رسا ـ آیا این سه دسته در یک جبهه نیستند؟
خیر، این ها را باید از همدیگر تفکیک کرد. آن هایی که حالت دگراندیشی دارند یک جور و آنهایی که حالت عناد دارند جور دیگر و آن هایی حالت جهالت دارند یعنی نادانسته و یا به نوعی غفلت زده عمل می کنند. لذا بایستی فرهنگ سازی شود برای هر سه دسته.
در مجموع ما این زمینه را بایستی باز کنیم در صدا و سیما و فضای مجازی و الگوهای زیبایی را ارائه دهیم، اسامی دلچسب و زیبا انتخاب کنیم و البته روی مفاهیم و مضامین اسامی ائمه (علیهم السلام) هم باید کار کنیم. مثلا اسم آقاپسری را حسن گذاشته اند، ما ببینیم مفهوم حسن چه هست و زیبا جلوه بدهیم. مفهوم حسین و سجاد چه هست؟ اینها را بایستی زیبانمایی کرد و البته زیبا هست نه اینکه ما بخواهیم به صورت مجازی زیبا نشان بدهیم.
رسا ـ راهکار شما در ترویج فرهنگ نام گذاری مطلوب چیست؟
یکی از هنرهای ما این است که آنچه که هست و واقعیت دارد، آن را به رخ بکشیم. ما متاسفانه بعضی وقت ها برعکس اسامی مقدس را کوچک می شماریم. این حسنه و حسینه و محسنه یا احیانا اگر اشعاری که می سازند به خصوص با نام حسن ، نام به این قشنگی را با یک اشعاری نشان می دهند که بچه ما دوست ندارد اسمش حسن باشد.
یا نام زیبای عباس را یک طوری بیان کنند که بچه ما راغب نیست اسمش عباس شود. این است که از جهات مختلف باید فعالیت های خوبی داشته باشیم و یک علت آن هم بعضی ها سراغ این اسامی ها نمی آیند برای همین است که این بلا را ما به سر این اسامی آورده ایم.
نادانسته این اسامی را از آن رنگ و لعاب و زیبایی که دارد کم کردیم در صورتی که اگر در جامعه عرب زبان باشیم و آن هایی که اصالتشان عربی هست مطرح کنیم مشخص می شود که چقدر مفاهیم و مضامین بلندی دارد و چقدر زیبا می شود اینها را جا انداخت و در شخصیت‌های صاحب این نام‌ها را مطرح کرد که چه افرادی بودند و در مجموع اینها طیف های مختلفی از الگوبرداری هاست که به علل مختلفی که عرض کردم رخ می دهد.
علت دیگر آن دگراندیش بودن است که می پندارند آن چیزی که پیش دیگران هست بهتر از آن چه که پیش خودشان است. همین یک علتش جهالت است، یک علت آن این است که ما با مضامین اصلی این نام‌ها آشنا نیستیم و فکر می کنیم این نام ها از قرآن کریم و روایات گرفته شده است.
یک علتش این است که ما با این اسامی ها تعامل نداشتیم. فرهنگ اسم گذاری خودش یک مساله مهمی است به نظرم زبان، خود یک نقطه برجسته فرهنگی می تواند باشد. اسامی روی افراد هم این طور است. فقط اسامی افراد نیست حتی اسامی تابلوها هم در شهرها اینگونه است.
رسا ـ پس فقط اسامی افراد در این قضیه مشهود نیست، درست است؟
بله فقط اسامی افراد نیست. در شهر مقدس قم وقتی شما گشت و گذاری داشته باشید اگر مقداری ریزتر شوید ببینید چقدر تابلوها به نظر می رسد که نماد غیراسلامی دارند. بعضی می گویند که اینها اصالت ملی و ایرانی دارد و به نظر می رسد به حسب ظاهر باید لحاظ شود و مثل همچنین شهری و حتی شهرهای دیگر.
عنوان هایی که روی تابلوها و هتل ها ثبت می شود. این گرایشی که الان چندسال است وجود دارد و برای الان هم نیست و امروزه ما مظاهرش را می بینیم.
اینها برمی گردد به عقبه تاریخی کشور ایران که نزدیک 3000 سال پیش است یعنی زمان هخامنشیان. اینها همه اش باید درست تبیین شود که چه علتی دارد. یک علتش همین است که عرض کردم که می تواند دگراندیشی باشد که خوب جای تامل بیشتری دارد و بررسی می طلبد که دغدغه فرهنگی ما باشد و الا یک بار می بینیم که اطرافمان را مثل علف هرز این جور اسامی و عناوین گرفتند و دیگر چاره ای نیست.
یا بایست درخت را قطع کرد یا بایستی نهادش را یک جورایی دست کاری کرد. منظور این است که یک بار چشم باز می کنیم که کار از کار گذشته و در این خصوص متأسفانه کاری نکردیم، یعنی از خود بنده گرفته تا هر کسی که نوعی انگیزه فعالیت های فرهنگی دارد بداند که ما کاری نکردیم.
دو سه کتاب در این زمینه ها نوشته شده است که اینها کفایت نمی کند و این کتب رسانه ای نشده است و آن کتاب ها هم که چاپ شده است تقریبا به بوته فراموشی سپرده شده است و بیش از این باید کار کرد.
به خصوص که حالا در روایات ما هم هست که اولین حقی که فرزند بر گردن والدینش دارد این است که به اسم زیبا نام گذاری شود. خب این دغدغه ائمه طاهرین(ع) بوده است. اصلا یکی از حقوق است.
یعنی همان اندازه یا بیشتر از آن چیزی که فرضا حق نفقه بر گردن والدینش دارد حق اسم گذاری بر گردن آنها دارد که آن هم به این سفارش اکید هست. معنا و مفهوم آن این است که به نوعی مقوله فرهنگی است و باید به آن پرداخت و از این جهت بایستی دل نگران شد که خدای نکرده یک چیزهایی فرهنگ سازی شود که در جامعه ما اثرات ویرانگر خودش را برجای گذارد. برای پیشگیری از این موقعیت بایستی فکر و تحقیق کرد.
رسا ـ از اینکه وقت خود را در اختیار خبرگزاری رسا گذاشتید از شما سپاسگزاریم.
من هم از شما بابت انتخاب همچنین موضوعی تشکر می کنم./829/گ۴۰۲/س
خبرنگار: محمدمهدی مرادی